Mahachulalongkornrajavidyalaya University

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อชี้ให้เห็นความแตกต่างในเนื้อความของนิพพานระหว่างนิกายเถรวาทกับนิกายมหาสังฆิกะ (ต้นนิกายของมหายาน) พร้อมทั้งปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความเห็นนั้นการวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ผู้วิจัยได้คัดเอาเรื่องนิพพานที่ขัดแย้งกันจากคัมภีร์กถาวัตถุซึ่งเป็นลำดับที่ 5 ของพระอภิธรรม 7 คัมภีร์ อันจะสามารถทำให้เกิดความเข้าใจในเนื้อหาสาระของนิพพานได้อย่างถูกต้อง รวม 12 เรื่อง นั้น ปัจจุบันยังมีการนำมาสอนกันอยู่ ได้นำปัญหาที่ขัดแย้งมาเปรียบเทียบและอธิบายตามความเป็นจริงและเป็นกลางพร้อมทั้งความเห็นของบุคคลสำคัญในยุคปัจจุบันมาประกอบการวิจัยให้สมบูรณ์ด้วย ขณะเดียวกันก้อได้บ่งถึงปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความเห็นขัดแย้งดังกล่าว ซึ่งสันนิษฐานไว้หลายนัย เช่น ความเห็นว่าเป็นปรากฏการณ์ทางความคิดที่อยู่บนพื้นฐานแตกต่างกัน กล่าวคือ ฝ่ายหนึ่งถือความคตินิยม อีกฝ่ายหนึ่งถือตามคำสอนที่สืบเนืองกันมา หรือวิวัฒนาการด้านภาษา กล่าวคือหนึ่งเรียกนิพพานตรงมรรคจิตว่าเป็นนิโรธสัจจะ อีกฝ่ายหนึ่งเรียกนิพพานตรงผลจิตว่าเป็นนิโรธสัจจะ เป็นต้น จึงเป็นเหตุให้เกิดความแตกแยกเป็นนิกายต่างๆอย่างไม่มีวันตกลงกันได้