การศึกษาวิจัยเรื่อง “ศึกษาความเปลี่ยนแปลงการจัดงานศพของชาวพุทธ : กรณีศึกษา บ้านหมุ้น ตำบลนาปรัง อำเภอปง จังหวัดพะเยา” มีวัตถุประสงฆ์ ๓ ประการคือ (๑) เพื่อศึกษาคติความเชื่อและพิธีกรรมการจัดงานศพในพระพุทธศาสนา (๒) เพื่อศึกษารูปแบบพิธีกรรมการจัดงานศพของบ้านหมุ้น ตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน (๓) เพื่อวิเคราะห์สาเหตุและปัจจัยที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในการจัดพิธีกรรมงานศพของบ้านหมุ้นการศึกษาวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสารและเชิงคุณภาพ และนำเสนอข้อมูลในรูปแบบการเขียนพรรณนาพร้อมเสนอแนวคิดของผู้วิจัยโดยมุ่งตอบวัตถุประสงค์และปัญหาที่ต้องการทราบ

ผลการศึกษาวิจัยพบว่าพิธีศพในครั้งพุทธกาลจัดแบบเรียบง่ายขั้นตอนการจัดพิธีศพมีน้อย เน้นที่การสักการะศพด้วยของหอม มีการทำบุญอุทิศกุศลให้ผู้ล่วงลับและมีการละเล่นตามความเหมาะสม โดยมากเก็บศพไว้ไม่เกิน ๗ วันและใช้การเผาศพเป็นที่สุด เฉพาะพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพของของพระพุทธเจ้าเท่านั้นที่จัดอย่างมีแบบแผน ส่วนพิธีศพชาวบ้านทั่วไปไม่ปรากฏรูปแบบชัดเจนในส่วนการจัดพิธีศพของชาวพุทธในล้านนานั้นแบ่งออกเป็น ๓ ประเภทคือ การจัดศพเจ้านายชั้นสูง พระสงฆ์ และสามัญชน โดยงานศพเจ้านายและพระสงฆ์ มีการเตรียมการระยะยาวและจัดพิธีอย่างยิ่งใหญ่ถือเป็นงานสำคัญ แต่พิธีศพของชาวบ้านเป็นไปอย่างเรียบง่ายและเร่งด่วน

ในส่วนพิธีกรรมการจัดงานศพของบ้านหมุ้นตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ผลการศึกษาวิจัยพบว่ามีรูปแบบพิธีกรรมที่คงเดิมและที่เปลี่ยนแปลงไปกล่าวคือ รูปแบบและพิธีกรรมก่อนตายยังถือปฏิบัติอยู่  แต่สำหรับพิธีกรรมหลังการตายส่วนใหญ่เปลี่ยนแปลงไป โดยพบว่าพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนายังคงเนื้อหาสาระเดิมแต่ได้เปลี่ยนการปฏิบัติให้ถูกต้องตามระเบียบศาสนพิธีมากขึ้น ส่วนรูปแบบและพิธีกรรมของชาวบ้านถูกกระบวนการขัดเกลาทางสังคมจัดให้มีระเบียบแบบแผนให้เป็นมาตรฐานอย่างเดียวกัน

จากการวิเคราะห์ความเปลี่ยนแปลงการจัดพิธีศพบ้านหมุ้นพบว่ามีสาเหตุมาจากการที่คนในชุมชมเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตัวมากขึ้น วิถีชีวิตที่เปลี่ยนแปลงไปทำให้เกิดค่านิยมแบบใหม่ที่คำนึงถึงความสะดวกสบายมากกว่าความสามัคคี ส่วนในระดับชุมชนก็มีระบบการรวมกลุ่มเพื่อการจัดสรรผลประโยชน์จากการตายทำให้เกิดเงินทุนหมุนเวียน กอปรกับระบบการศึกษาที่เจริญขึ้นของพระสงฆ์รวมทั้งบทบาทของผู้นำชุมชนอันมีปัจจัยทางการเมืองเป็นเบื้องหลัง และค่านิยมของเจ้าภาพงานศพที่ต้องการความทัดเทียมกับผู้อื่น จึงส่งผลต่อความเปลี่ยนแปลงที่หลากหลายตามประสบการณ์ที่ได้รับมาของผู้ที่มีหน้าที่ชี้นำชุมชน นอกจากนี้ยังมีปัจจัยภายนอกที่เกิดจากการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมต่างท้องถิ่น และด้วยกระแสของโลกยุคทุนนิยมที่ทำให้เกิดระบบเศรษฐกิจแบบตัวแทน ล้วนแต่เป็นสาเหตุทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงการจัดพิธีศพในบ้านหมุ้นทั้งสิ้น

Download