วิทยานิพนธ์เล่มนี้  มีวัตถุประสงค์ ๓ ข้อ คือ ๑ ) เพื่อศึกษาความเป็นมาและความสำคัญของคัมภีร์พระอภิธรรมัตถสังคหะในพระพุทธศาสนา  ๒) พิธีกรรมในการสวดพระอภิธรรมัตถสังคหะในเขตอำเภอเมือง จังหวัดหนองบัวลำภู ๓) คุณค่าจากพิธีกรรมในการสวดพระอภิธรรมัตถสังคหะในเขตอำเภอเมือง จังหวัดหนองบัวลำภู   สรุปผลการศึกษา ดังนี้

                  ความเป็นมาและความสำคัญของคัมภีร์อภิธรรมัตถสังคหะในพระพุทธศาสนา  แต่เดิม ไม่ได้แบ่งเป็นปริจเฉทเหมือนในปัจจุบัน แต่เกิดจากเหตุผลที่พระพุทธเจ้าทรงนำไปเทศนาโปรดพระพุทธมารดาบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เพื่อเป็นการตอบแทนพระคุณน้ำนม และในเวลาต่อมาพุทธศาสนิกชน จึงนิยมถือปฏิบัติสืบต่อกันมาว่า หากบุพการี ญาติผู้ใหญ่หรือบุคคลอันเป็นที่รักในครอบครัวถึงแก่กรรม ก็จะนิมนต์พระสงฆ์ จำนวน ๔ รูป มาสวดพระอภิธรรมัตถสังคหะในงานศพ โดยเนื้อหาทั้งหมดสรุปได้ว่า เป็นการกล่าวถึง รูป จิต เจตสิกและนิพพาน หรือกล่าวให้สั้นเข้ามา คือ รูปและนาม ซึ่งมีกระบวนการเกิดดับไปตามเหตุปัจจัยต่างๆ เมื่อพิจารณารู้เท่าทันจนหลุดพ้นแล้ว จึงชื่อว่านิพพาน ได้แก่ สภาพที่ดับรูปและนามที่มนุษย์ผูกพันและมีความเชื่อมโยงไปถึงภพภูมิต่างๆ เมื่อสัตว์โลกล่วงลับหรือตายไปแล้ว

                  พิธีกรรมในการสวดพระอภิธรรมัตถสังคหะในเขตอำเภอเมือง จังหวัดหนองบัวลำภู  พบว่า เจ้าภาพจะต้องเตรียมการใน ๒ ลักษณะใหญ่ คือ ส่วนที่หนึ่งเป็นการ เตรียมนิมนต์พระสงฆ์มาประกอบพิธีกรรมต่างๆ เช่น การสวดมาติกา-บังสุกุล ฉันเพล สวดพุทธมนต์หน้าศพ แสดงธรรม พิธีเก็บอัฐิ เป็นต้น ๒) ส่วนที่สอง เป็นการเตรียมสถานที่และเชิญญาติพี่น้องไปร่วมงาน และเตรียมสิ่งของต่างๆ ที่จะใช้งานสวดพระอภิธรรมัตถสังคหะ เช่น ปัจจัยกัปปิยภัณฑ์ถวายพระสงฆ์ ภัตตาหารถวายเช้า-เพล ไตรจีวร มีข้อน่าสังเกตว่า การจัดสวดพระอภิธรรมัตถสังคหะ มี ๓ ระดับตามฐานะของเจ้าภาพ คือ ผู้มีฐานะดี ผู้มีฐานะปานกลางและผู้มีฐานะค่อนข้างยากจน โดยแต่ละระดับก็จะมีความแตกต่างกันออก ซึ่งขึ้นอยู่กับฐานะทางการเงินเป็นปัจจัยสำคัญ แต่ด้านความศรัทธาต่อการบำเพ็ญกุศลไม่ยิ่งหย่อนกว่ากัน

            คุณค่าจากพิธีกรรมการสวดพระอภิธรรมัตถสังคหะในเขตอำเภอเมือง จังหวัดหนองบัวลำภู  ที่มีต่อสังคม ประเพณีนิยม การทำบุญด้วยหลักกิริยาวัตถุ ๓ และ ๑๐ ทำให้บุตรหลาน รู้จักมีความกตัญญูกตเวทีต่อบุพการีชนและญาติที่ล่วงลับไปแล้ว โดยการบำเพ็ญกุศลเพื่ออุทิศให้แก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว ทั้งนี้ พุทธศาสนิกชน เชื่อว่า หากได้ทำบุญด้วยการสวดพระอภิธรรมัตถสังคหะให้แก่บุพการีและญาติผู้ใหญ่ที่ตนเคารพนับถือแล้ว ญาติที่ล่วงลับก็จะมีความสุขและไปสู่สุคติภพอย่างแน่นอน ส่วนผู้ไม่สามารถที่จะจัดสวดพระอภิธรรมัตถสังคหะได้เพราะเหตุผลใดก็ตาม พุทธศาสนิกชนส่วนใหญ่เชื่อว่า ไม่แน่ใจว่าญาติที่ล่วงลับนั้นจะไปสู่อบายภูมิหรือไม่ ดังนั้น ส่วนใหญ่จึงบำเพ็ญกุศลอยู่ในระดับปานกลาง คือ จัดเท่าที่กำลังความสามารถของตนเองเป็นหลัก ส่วนผู้ที่บำเพ็ญกุศลครบถ้วนก็มีจำนวนน้อย

Download