การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์  ๑) เพื่อศึกษาประวัติและพัฒนาการของคัมภีร์มหาวิบากในล้านนา ๒) เพื่อศึกษาเนื้อหาสาระคัมภีร์มหาวิบากฉบับล้านนา ๓) เพื่อศึกษาวิเคราะห์คติธรรมและคุณค่าของคัมภีร์มหาวิบากฉบับล้านนา การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ  โดยการสัมภาษณ์เชิงลึก รูปแบบการวิจัยเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้การวิจัยเอกสารและการสัมภาษณ์ พื้นที่วิจัย คือจังหวัดเชียงใหม่ กลุ่มตัวอย่างคือ พระสงฆ์ผู้ทรงคุณวุฒิ ปราชญ์ชาวบ้าน ผู้รู้ด้านคัมภีร์ และมัคนายก ใช้วิธีการคัดเลือกแบบการมีผลงานเป็นที่ประจักษ์ เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์ วิเคราะห์ สังเคราะห์ แล้วบรรยายเชิงพรรณนา

ผลการวิจัยพบว่า

๑. คัมภีร์มหาวิบากฉบับล้านนา มีเนื้อหาเกี่ยวกับผลการกระทำของเศรษฐีผู้หนึ่งที่ไม่มีบุตร ดังเรื่องราวที่ปรากฏในทุติยอปุตตกสูตร ทั้งมีลักษณะการแต่งเช่นเดียวกับจูฬกัมมวิภังคสูตร มีจุดประสงค์เพื่อสอนเรื่องกรรม โดยพบฉบับที่เก่าที่สุดเท่าที่สำรวจพบ จารใน พ.ศ. ๒๓๙๕ ฉบับที่ใหม่ที่สุด พ.ศ.๒๕๒๐  โดยพบคัมภีร์ในช่วง พ.ศ. ๒๔๐๐-๒๕๐๐ เป็นปริมาณมาก

๒. เนื้อหาสาระคัมภีร์มหาวิบากแบ่งเป็น ๓ ช่วง ได้แก่ ๑.นิทานวจนะ เป็นข้อความเบื้องต้นของคัมภีร์ แสดงความนอบน้อมแด่พระพุทธเจ้า ๒.เนื้อหาคัมภีร์ อยู่ในช่วงกลาง ประกอบด้วยเรื่องที่พระเจ้าปเสนทิโกศลทูลถามพระพุทธเจ้า ถึงชีวิตเศรษฐีผู้หนึ่งในเมืองสาวัตถี ที่แม้จะร่ำรวยแต่ยังพึงพอใจในการใช้ชีวิตอย่างอัตคัด และเรื่องผลกรรมที่ทำให้ไปเกิดเป็นสัตว์เดรัจฉาน ๓.นิคมวจนะในช่วงท้ายคัมภีร์ แสดงนัยสำคัญว่าเนื้อหาของคัมภีร์มหาวิบากนี้ ได้มาจากพระไตรปิฎก

๓. มหาวิบากได้สะท้อนคติธรรมเรื่องกรรมและผลของกรรมเป็นหลัก ทั้งยังสะท้อนคุณค่าทางสังคมของชาวล้านนาที่เชื่อว่า มหาวิบากสามารถช่วยให้ผู้ใกล้ตายหรือวิญญาณผู้ตาย พ้นไปจากวิบากกรรมได้ อันก่อให้เกิดประเพณีเกี่ยวกับความตายของชาวล้านนา และสะท้อนคุณค่าทางด้านภาษา คือ ช่วยรักษาการใช้ภาษาไทยล้านนา และการพัฒนาเนื้อหาวรรณกรรมมหาวิบากให้สอดคล้องกับบริบทสังคมปัจจุบัน

Download