วิทยานิพนธ์เรื่อง “อาหาเรปฏิกูลสัญญากรรมฐาน: หลักการบริโภคอาหารเชิงพุทธ”            เป็นการวิจัยเอกสาร (Documentary Research) มีวัตถุประสงค์ในการศึกษาคือ ๑) เพื่อศึกษาแนวคิดเกี่ยวกับการบริโภคอาหารในพระพุทธศาสนา ๒) เพื่อศึกษาแนวทางการบริโภคอาหารตามหลักอาหาเรปฏิกูลสัญญากรรมฐาน และ ๓) เพื่อวิเคราะห์แนวทางการบริโภคอาหารตามหลักอาหาเรปฏิกูลสัญญากรรมฐานในชีวิตประจำวัน

   จากการศึกษาพบว่า อาหาร หมายถึง สภาพที่นำมาซึ่งกำลัง เครื่องค้ำจุนชีวิต สิ่งที่หล่อเลี้ยงร่างกายและจิตใจ ทำให้เกิดกำลังเจริญเติบโต มี ๔ ประเภท ได้แก่ ๑. กวฬิงการาหาร คือ คำข้าว ๒. ผัสสาหาร คือ การสัมผัส ๓. มโนสัญเจตนาหาร คือ ความตั้งใจ และ ๔. วิญญาณาหาร                     คือ วิญญาณเป็นปัจจัยให้เกิดนามรูป อาหารนั้นมีความสำคัญกับสรรพสัตว์ทั้งหลาย โดยเฉพาะกวฬิงการาหาร หากไม่มีอาหารก็ไม่สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ การบริโภคอาหารเชิงพุทธสามารถศึกษาได้จากโภชนปฏิบัติของพระพุทธเจ้า ซึ่งมีปกติเสวยอาหารโดยไม่มียึดติดในรสชาติ ไม่ทรงเสวยมากเกินไปหรือน้อยเกินไป ทรงเสวยเพียงวันละมื้อเพื่อเป็นการสร้างความพอดีให้เกิดขึ้นแก่ร่างกาย ส่วนในพระวินัยนั้นมีบทบัญญัติว่าด้วยการบริโภคอาหารในหมวดเสขิยวัตร เรียกว่า โภชนาปฏิสังยุต

   อาหาเรปฏิกูลสัญญาเป็นหนึ่งในสมถกรรมฐาน ๔๐ ซึ่งเป็นอุบายวิธีฝึกจิตให้สงบ จนจิตตั้งมั่นอยู่ในอารมณ์เดียว เรียกว่า เอกัคคตา คำว่า อาหาเรปฏิกูลสัญญา หมายถึง ความกำหนดหมายความเป็นปฏิกูลในอาหาร โดยกำหนดในอาการต่างๆ ๑๐ ประการ คือ โดยการไป โดยการแสวงหา โดยการบริโภค โดยที่อยู่ โดยหมักหมม โดยยังไม่ย่อย โดยย่อยแล้ว โดยผล โดยหลั่งไหลออก และโดยเปื้อน นอกจากนี้ ยังพิจารณาความน่าเกลียดของอาหารที่รับประทานไปในหลายๆ วิธี                โดยกล่าวซ้ำๆ ว่า “ปฏิกูลัง” เมื่อทำเช่นนี้ สัญญาคือการกำหนดรู้ถึงความน่าเกลียดเกี่ยวกับอาหาร คือ คำข้าวก็จะปรากฏชัดขึ้นเป็นอารมณ์ของกัมมัฏฐาน

   อานิสงส์ของการเจริญอาหาเรปฏิกูลสัญญากรรมฐาน เบื้องต้นนั้นทำให้เกิดความผาสุกในร่างกาย ไม่ให้เกิดโรคที่จะเกิดจากการกินอาหาร ในระดับที่สูงขึ้นไปนั้นทำให้รู้แจ้งในรูปขันธ์ สามารถตัดตัณหาในรส ไม่มีความยินดียินร้ายในเพราะอาหาร ไม่มีความอยากในรสที่พึงพอใจ ทำให้จิตใจสงบ ระงับ ไม่กระวนกระวาย จิตย่อมอยู่เป็นสุข และพัฒนาจิตให้เข้าถึงพระนิพพาน

Download