ผลการวิจัยพบว่า พระมาลัยคำหลวงเป็นเรื่องราวของพระอรหันต์องค์หนึ่ง อาศัยอยู่ ณ โรหณชนบทในลังกาทวีป พระอรหันต์องค์นี้มีฤทธิ์มากราวกับพระโมคคัลลานะเถระ ผู้ได้รับการยกย่องในทางมีฤทธิ์มาก เป็นผู้เปิดประตูนรกและสวรรค์ นำข่าวสารในภพทั้ง ๓ คือ โลกมนุษย์ สวรรค์และนรก ให้ได้ทราบข่าวซึ่งกันและกัน ท่านได้ลงไปโปรดสัตว์ในเมืองนรก และเหาะขึ้นไปนมัสการพระธาตุจุฬามณี และพบกับพระศรีอาริยเมตไตรย พระมาลัยได้นำเรื่องในนรกและบนสวรรค์มาเทศน์ให้ประชาชนฟังและสั่งสอนให้กลัวบาป หมั่นทำบุญทำทาน