บทคัดย่อ

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ ได้แก่ ๑) เพื่อศึกษาแนวคิดเกี่ยวกับการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ในพระพุทธศาสนาเถรวาท ๒) เพื่อศึกษาหลักธรรมคำสอนที่เกี่ยวข้องกับป่าไม้ในพระพุทธศาสนาเถรวาท และ ๓) เพื่อศึกษาบทบาทในการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ของพระสงฆ์ ในโครงการพุทธอุทยาน เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่น้ำภาชี จังหวัดราชบุรี เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ

จากการวิจัยพบว่า ป่าไม้มีความสำคัญกับมวลมนุษย์เป็นอย่างมาก เพราะป่าไม้ถือเป็นแหล่งกำเนิดปัจจัย ๔ ที่สำคัญในการดำเนินชีวิตของมนุษย์และพระภิกษุสงฆ์ ป่าไม้มีความสัมพันธ์กับพระพุทธศาสนามาอย่างยาวนาน จากสมัยพุทธกาลจนถึงปัจจุบัน ดังนั้น ป่าไม้กับพระพุทธศาสนาจึงไม่สามารถแยกออกจากกันได้ จากการศึกษาหลักคำสอนของพระพุทธศาสนาพบว่า ได้นำเอาต้นไม้มาเป็นตัวอย่างเปรียบเทียบกับหลักธรรม โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อที่จะสอนให้ผู้คนเข้าใจในธรรมะได้ง่ายขึ้น แนวคิดของพระพุทธศาสนาที่มีต่อป่าไม้มีหลายรูปแบบ มีทั้งมุมมองในฐานะเป็นสิ่งที่น่ารื่นรมย์ เป็นสิ่งที่น่าหวาดกลัว และเป็นปัจจัยเกื้อหนุนในการพัฒนาตนเอง

พระวินัยบัญญัติที่เกี่ยวข้องกับการอยู่ในป่า แบ่งออกเป็น ๒ ด้าน คือ สิกขาบทที่มาในพระปาติโมกข์มีทั้งหมด ๙ สิกขาบท และสิกขาบทที่มานอกพระปาติโมกข์ (อภิสมาจาริกวัตร) ระบุถึงสิ่งที่พระสงฆ์ควรทำและไม่ควรทำเกี่ยวกับการอยู่ในป่ามี ๔ ด้าน หากพระภิกษุสงฆ์ล่วงละเมิดพุทธบัญญัติที่ได้กำหนดไว้ ย่อมได้รับอาบัติหนักเบาแตกต่างกัน นอกจากประเด็นนี้พระพุทธเจ้าทรงใช้ต้นไม้และป่าไม้เป็นตัวอย่างอุปมาอุปไมยเพื่อให้พระภิกษุสงฆ์เข้าใจหลักธรรมได้โดยง่าย ตัวอย่างเช่น อุปมาอุปไมยถึงใบประดู่ลาย ๒-๓ ใบที่อยู่ในพระหัตถ์ เปรียบเหมือนกับสิ่งที่พระพุทธองค์ทรงทราบแล้วตรัสบอกแก่เหล่าภิกษุให้ปฏิบัติตาม สิ่งที่ทรงบอกมีเฉพาะสิ่งที่จำเป็นต่อการบรรลุอริยมรรคและเป็นหนทางแห่งการหลุดพ้นเท่านั้น เป็นต้น

ในโครงการพุทธอุทยาน เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่น้ำภาชี จังหวัดราชบุรี มีที่พักสงฆ์ ๒ แห่งที่น่าสนใจเป็นพิเศษ คือ ที่พักสงฆ์เจติยบรรพตและที่พักสงฆ์ห้วยจิ๊กเกาะ ทั้ง ๒ แห่งมีบทบาทด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ที่มีความแตกต่างกันออกไปตามสภาพพื้นที่ตั้งของแต่ละแห่งด้วย กล่าวคือ ที่พักสงฆ์ห้วยจิ๊กเกาะมีสถานที่ตั้งอยู่ในป่าลึก จึงมีบทบาทบางด้านที่มีความสัมพันธ์กับการปลูกป่าที่เป็นไปในลักษณะของการผสมผสานระหว่างไม้ผลกับไม้ป่า และมีการสร้างฝายชะลอน้ำด้วย ส่วนที่พักสงฆ์เจติยบรรพตนั้น ตั้งอยู่ในพื้นที่ป่าเขตชุมชน จึงมีบทบาทที่เด่นชัดในเรื่องของการประชาสัมพันธ์และการประสานงานกับภาครัฐ ทำให้ที่พักสงฆ์แห่งนี้มีป้ายประชาสัมพันธ์อยู่ในบริเวณที่พักสงฆ์ และมีชาวบ้านเข้ามาร่วมกิจกรรมต่างๆ ภายในวัดอยู่เป็นจำนวนมาก บทบาททั้ง ๑๐ ด้านนี้ บ่งบอกถึงความจำเป็นของพระสงฆ์ที่เป็นผู้นำจิตวิญญาณของชาวบ้าน และเป็นผู้ปลูกจิตสำนึกในการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ให้มีความสมบูรณ์ในอนาคตต่อไป

ดาวน์โหลด