ในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท ศรัทธาที่เป็นองค์ธรรมเบื้องต้นในการเจริญสมถะและวิปัสสนาภาวนานั้น มุ่งเน้นถึงศรัทธาที่ชื่อว่า “สัทธาญาณสัมปยุต” แปลว่า ศรัทธาที่ประกอบด้วยปัญญาและกลั่นกรองในการตัดสินใจ โดยมุ่งถึงศรัทธาอันแยกลักษณะออกเป็น ๒ กลุ่ม โดยกลุ่มที่ ๑ มีลักษณะแห่งศรัทธาอันเกิดจากเจริญวัตถุแห่งความเชื่อคืออนุสสติ ๖ มีหน้าที่ทำให้สภาวะจิตเกิดความผ่องใส มีผลคือความไม่ขุ่นมัวแห่งจิต จิตสงบ ซึ่งถือเป็นศรัทธาในการเจริญสมถภาวนา  ส่วนศรัทธาอีกลักษณะหนึ่งคือความวางใจ ปลงใจต่อสภาวธรรมที่ปรากฏเฉพาะหน้าจนทำให้เกิดความมุ่งมั่น แน่วแน่ต่อสภาวธรรมนั้น ๆ จนจิตสามารถเดินวิปัสสนาญาณรู้เท่าทันต่อสภาวธรรมนั้น ๆ อันเป็นลักษณะของศรัทธาในการเจริญวิปัสสนาภาวนา

ในการเจริญสมถภาวนา ศรัทธาเป็นองค์เครื่องหนุนให้จิตเกิดความตั่งมั่น สงบ เป็นสมาธิ จะปรากฏโดดเด่นเป็น ๑ ในจริต ๖ คือ สัทธาจริต ซึ่งเป็นการคัดอุปนิสัยของผู้ปฏิบัติที่เหมาะสมในการเจริญสมถภาวนา กัมมัฏฐานที่เหมาะสมแก่คนสัทธาจริต ได้แก่ อนุสสติ ๖ คือ
๑) พุทธนุสสติ  ๒) ธัมมานุสสติ ๓) สังฆานุสสติ ๔) สีลานุสสติ ๕) จาคานุสสติ ๖) เทวตานุสสติ

ในการเจริญวิปัสสนาภาวนา ศรัทธาจะปรากฏโดดเด่นในรูปของสัทธินทรีย์ในอินทรีย์ ๒๒ ที่ประกอบด้วยสัทธาเจตสิก ๑ ในโสภณสาธารณเจตสิก ๑๙ ดวง ที่ประกอบในโสภณจิต ๙๑ ดวง
อันเป็นอารมณ์ของวิปัสสนา เรียกว่า วิปัสสนาภูมิ ในขณะเดียวกันศรัทธาก็เป็นเครื่องมือแห่งการตรัสรู้ เรียกว่า โพธิปักขิยธรรม ในรูปของสัทธินทรีย์ ในอินทรีย์ ๕ และสัทธาพละ ในพละ ๕ ซึ่งถือเป็นองค์ธรรมอันนำไปสู่การพัฒนาเพื่อความพ้นทุกข์ เป็นพระอริยบุคคลประเภทสัทธานุสารี ผู้แล่นไปตามศรัทธา และสัทธาวิมุต ผู้หลุดพ้นด้วยศรัทธา เพราะเข้าใจอริยสัจได้ถูกต้อง 

ดาวน์โหลด