บทคัดย่อ

การวิจัยเรื่อง การศึกษาวิเคราะห์คุณค่าฮูปแต้มเชิงพุทธศิลป์ในสิมวัดโพธิ์ชัย  ตำบลนาพึง  อำเภอนาแห้ว  จังหวัดเลย  ผู้วิจัยมีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ ได้แก่ (๑) เพื่อศึกษาประวัติและพัฒนาการของฮูปแต้มตามบริบทของชาวอีสาน (๒) เพื่อศึกษาหลักพุทธจริยธรรมที่ปรากฏใน        ฮูปแต้มสิมวัดโพธิ์ชัย  (๓) เพื่อวิเคราะห์คุณค่าของฮูปแต้มสิมวัดโพธิ์ชัย  เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ  ด้วยวิธีการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา  โดยศึกษาข้อมูลจากเอกสารคัมภีร์พระไตรปิฎก  เอกสารงานวิชาการทางพระพุทธศาสนา  งานที่เกี่ยวข้อง  และสัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสร้างจากประชากรกลุ่มเป้าหมาย  แล้วนำผลการวิจัยมาเขียนเป็นรายงานด้วยวิธีการวิเคราะห์เชิงพรรณนา

ผลการศึกษาพบว่า ฮูปแต้มส่วนใหญ่ในภาคอีสานเกิดขึ้นจากแรงบันดาลใจจากเรื่องราวทางพระพุทธศาสนาและวรรณกรรมพื้นบ้าน  ถ่ายทอดผ่านฮูปแต้มที่ผสมผสานระหว่างพุทธศิลป์ส่วนกลางของไทยกับล้านช้าง สอดแทรกไปด้วยภาพวิถีชีวิต  ขนบธรรมเนียมประเพณี  และวัฒนธรรมไทย – ลาวที่ครอบคลุมพื้นที่บริเวณลุ่มแม่น้ำโขงตอนกลาง  มีรูปแบบ  กรรมวิธี  หลักการจัดองค์ประกอบศิลป์ที่ไม่สลับซับซ้อนและมีกฎเกณฑ์แน่ชัด  ช่างสามารถแสดงออกด้วยทักษะและความสามารถทางเชิงช่างของแต่ละคนอย่างอิสรเสรี   โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อถวายความศรัทธาเป็นพุทธบูชา  แต่งแต้มศาสนสถานเพื่อโน้มน้าวให้ผู้ชมเกิดความศรัทธา ส่วนผู้ที่มีความศรัทธาอยู่แล้วก็ทำให้ซาบซึ้งในพระพุทธศาสนายิ่งขึ้น

หลักพุทธจริยธรรมที่ปรากฏในฮูปแต้มวัดโพธิ์ชัยแบ่งออกเป็น ๔ กลุ่ม  ได้แก่  หลักพุทธจริยธรรมที่เกี่ยวกับสังคมประกอบด้วยหลักสันติภาพ  บุพเพสันนิวาส  และความกตัญญู   หลักพุทธจริยธรรมที่เกี่ยวการปกครองประกอบด้วยหลักอธิปไตย  พรหมวิหารธรรม  สังคหวัตถุของผู้ครองแผ่นดิน  พลังของกษัตริย์  ราชธรรม ๑๐ ประการ  การเจรจาเพื่อลดความขัดแย้ง  และหลักพระเมตตาคุณ  หลักพุทธจริยธรรมที่เกี่ยวการศึกษาประกอบด้วยหลักการเทศนา   การเป็นพหูสูต  และธรรมที่เป็นองค์แห่งการตรัสรู้  หลักการดำเนินชีวิต ประกอบด้วยหลักกรรม  การสร้างบุญกุศล ทานบารมี  ปัญญาบารมี การอธิษฐานจิต  หลักธรรมะย่อมชนะอธรรม  การใช้วาจา  และความไม่ประมาท   และหลักพุทธจริยธรรมที่สอดแทรกไว้ในวิถีชีวิตและขนบธรรมเนียมประเพณีเป็น    อัตตลักษณ์ของชาวอีสาน

คุณค่าของฮูปแต้มวัดโพธิ์ชัย มีจุดมุ่งหมายหลักเพื่อให้ผู้ชมเกิดความเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนา กระตุ้นให้เข้ามาศึกษาหลักธรรมคำสอนรวมถึงแบบอย่างฝีมือช่างที่สืบมาแต่โบราณ ทั้งยังเป็นหลักฐานสำคัญในการศึกษาค้นคว้าทางด้านพระพุทธศาสนา  ประวัติศาสตร์  สังคมวิทยา  นิเวศวิทยา  โบราณคดี  ประเพณีและวัฒนธรรม นำไปสู่การสร้างรายได้ให้กับชุมชนในเรื่องของการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมภูมิปัญญา  เป็นผลสะท้อนมาจากความเจริญก้าวหน้าทางวิทยาการทางสังคมเมือง  วัฒนธรรมต่างชาติ   การคมนาคม  การรับรู้ข่าวสารความเป็นไปของสังคมที่อยู่ห่างไกล  เหล่านี้ล้วนมีผลต่อความรู้สึกนึกคิดและแนวทางการแสดงออกของช่าง  พัฒนาจากสภาพแวดล้อม  วิถีชีวิตความเป็นอยู่  ความรู้สึกนึกคิดและค่านิยมในสังคมที่เปลี่ยนแปลง ดำเนินควบคู่ไปกับความเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนา  เป็นแหล่งความรู้โดยเฉพาะเรื่องราวจากอดีตที่สำคัญยิ่ง  แสดงให้เห็นถึงความเป็นกลุ่มชนที่มีอารยธรรมอันเก่าแก่ยาวนาน  เป็นมรดกทางภูมิปัญญาเผยแพร่ให้คนทั้งหลายได้ซาบซึ้ง  นำไปสู่การสืบทอด  หวงแหน  และอนุรักษ์ให้ดำรงคงอยู่สืบไป

ดาวน์โหลด