บทคัดย่อ

                         วิทยานิพนธ์เรื่อง “ศึกษาความเชื่อในพิธีกรรมการฌาปนกิจของชาวบ้านขอนแก่นเหนือ ตำบลขอนแก่น อำเภอเมือง จังหวัดร้อยเอ็ด” มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประเพณีความเชื่อประเพณีการฌาปนกิจในพระพุทธศาสนา เพื่อศึกษาพิธีการการประกอบพิธีกรรมการฌาปนกิจของชาวบ้านขอนแก่นเหนือและเพื่อศึกษาความเปลี่ยนแปลงของพิธีฌาปนกิจศพของชาวบ้านขอนแก่นเหนือ ด้วยวิธีการศึกษาเอกสารและลงภาคสนาม

ผลการศึกษาพบว่าความเชื่อเกี่ยวกับประเพณีฌาปนกิจศพในอดีต หากเป็นการฌาปนกิจศพในอินเดีย นิยมนำศพไปเผาริมฝั่งแม่น้ำคงคาแล้วลอยอังคาร เพราะเชื่อว่าเป็นการล้างบาป และแม่น้ำคงคาช่วยให้ไปสู่สวรรค์ได้ ส่วนพิธีฌาปนกิจแบบพุทธในสมัยพุทธกาลนิยมเผาแล้วบรรจุอัฐิธาตุของบุคคลที่ควรบูชาไว้ในสถูป เพื่อให้เกิดบุญแก่ผู้สักการบูชา รูปแบบและลำดับขั้นตอนพิธีฌาปนกิจศพของชาวอีสานในอดีตและปัจจุบันมีความใกล้เคียงกัน มีบางขั้นตอนเท่านั้นที่แตกต่างกัน และเมื่อใช้เมรุแทนกองฟอน พิธีที่เกี่ยวเนื่องกับกองฟอน เช่น การโยนผ้า วางไม้ข่มเหง เป็นต้น จะไม่มีแล้วในปัจจุบัน

สำหรับบ้านขอนแก่นเหนือ เมื่อมีคนตายในหมู่บ้าน ญาติพี่น้องก็จะแจ้งข่าวให้ญาติ ๆ และชาวบ้านได้ทราบ ญาติพี่น้องและบ้านก็จะมาช่วยกันจัดงาน จะตั้งศพบำเพ็ญกุศลไว้ที่บ้านหรือวัดแล้วแต่ความสะดวก หลังจากนั้นก็อาบน้ำศพ แต่งตัวศพดอยศพและบรรจุศพลงหีบศพแล้วจัดบำเพ็ญกุศลตามประเพณี ตอนเย็นก็นิมนต์พระมาสวดมาติกาหรือสวดพระอภิธรรมแล้วจึงงันเฮือนดี นิยมตั้งศพบำเพ็ญกุศล ๓ วัน เมื่อถึงวันฌาปนกิจ ก็เคลื่อนศพไปเผาที่เมรุตั้งอยู่ในวัด

ความเปลี่ยนแปลงด้านประเพณีวัฒนธรรมเกิดจากการความเปลี่ยนแปลงด้านเศรษฐกิจ เทคโนโลยี และรับประเพณีของชาติตะวันตกและของภาคกลางเข้ามา จากการสัมภาษณ์ พบว่า ด้านเศรษฐกิจ มีความสิ้นเปลืองมากว่าสมัยก่อน เช่น การซื้อโลงศพ/บำรุงวัด การจ้างเครื่องเสียง เป็นต้น, ด้านเทคโนโลยี ปัจจุบันใช้เมรุเผาศพแทนกองฟอน การใช้รถยนต์แทนคนหาม การใช้โลงเย็นแทนโลงศพไม้หรือแคร่ เป็นต้น, ด้านสังคม มีการช่วยเหลือกันน้อยลง เพราะสิ่งของที่จำเป็นในงานศพสามารถหาซื้อได้ตามตลาด ไม่ต้องร่วมมือร่วมใจกันทำเหมือนในอดีต, ด้านคุณธรรมจริยธรรม ไม่มีขั้นตอนพิธีกรรมหลายอย่างเหมือนในอดีต บางอย่างก็เป็นเหตุให้คนขาดคุณธรรม เช่น การเล่นพนันในงานงันเฮือนดี, ด้านสภาพแวดล้อม ความเปลี่ยนแปลงและเกิดผลกระทบต่อสุขภาพเช่น ปัญหาขยะ ซึ่งเกิดจากการใช้โฟมทำพวงหรีด สิ่งเหล่านี้จะก่อให้เกิดมลพิษภาวะ

ดาวน์โหลด