บทคัดย่อ

                      งานวิจัยเรื่องนี้มีประวัตถุประสงค์ ดังนี้  คือ  เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาของประเพณีฮดสรงในภาคอีสาน เพื่อศึกษาความเชื่อในประเพณีฮดสรงของชาวตำบลป่าสังข์ อำเภอจตุรพักตรพิมาน จังหวัดร้อยเอ็ด และเพื่อวิเคราะห์ประโยชน์และคุณค่าของประเพณีฮดสรงที่มีต่อชาวตำบลป่าสังข์ อำเภอจตุรพักตรพิมาน จังหวัดร้อยเอ็ด เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ  โดยศึกษาภาคสนาม (Field work) นำบทสัมภาษณ์มาวิเคราะห์ประกอบวิทยานิพนธ์ให้สมบูรณ์

                      ผลการวิจัยพบว่า  ประเพณีฮดสรง คือประเพณีรดน้ำพระภิกษุสามเณรเพื่อสถาปนาขึ้นดำรงตำแหน่งสมณศักดิ์เป็นการยกย่องเชิดชูพระภิกษุสามเณรด้วยเกียรติ  ในอีสานเหนือ  อีสานกลาง  หรืออีสานใต้  จะมีการจัดพิธีในเดือนเดียวกัน มีวัตถุประสงค์ที่เหมือนกัน  บุคคลากรที่ฮดสรงเป็นพระสงฆ์เช่นเดียวกัน ซึ่งในส่วนที่ต่างกันนั้นจะเป็นทางด้านบริบทในส่วนของที่เป็นรายละเอียดในการจัดพิธีฮดสรง  เช่น  เครื่องบริขารไม่เหมือนกัน  วิธีปฏิบัติในพิธีและวิธีดำเนินงานแตกต่างกัน  เป็นต้น

                      ความเชื่อในประเพณีฮดสรงของชาวตำบลป่าสังข์ เป็นการยกย่องเชิดชูพระภิกษุสามเณร  พิธีฮดสรงเป็นการปฏิบัติโดยความเห็นชอบของเจ้าภาพผู้ศรัทธา  พระภิกษุสามเณรที่จะได้รับความเห็นชอบให้ได้รับการฮดสรง  ต้องเป็นที่เลื่อมใสของประชาชนทั้งปวง  ในการนิมนต์พระภิกษุสามเณรให้รับการฮดสรง  ผู้นิมนต์ต้องนำพานดอกไม้และธูปเทียนไปถวายเป็นเครื่องสักการะ  เมื่อท่านรับแล้วก่อนวันฮดสรง  จะมีการตั้งเครื่องฮดไทยทานขึ้น เรียกว่า กองฮด ไว้เท่าจำนวนผู้ได้รับการฮดสรง  เครื่องไทยทานประกอบไปด้วย เครื่องสมณบริขาร เครื่องสาธารณูปโภค เทียนต่างๆ และบายศรี สถานที่ประกอบพิธีนิยมปลูกเป็นหอสรง  ตั้งรางรดน้ำ  ศิลาอาสน์  และโอ่งน้ำหอม  เมื่อตั้งกองฮดเสร็จแล้ว  จะมีพิธีแห่สมโภช  จึงเข้าประกอบพิธีโดยการสรงน้ำอบน้ำหอมที่ศีรษะผู้ที่ได้รับฮดสรง  มีการเจริญชัยมงคลคาถาโดยพระสงฆ์  พร้อมลั่นฆ้องชัย  เสร็จแล้วก็จะกลับสู่ศาลาการเปรียญเพื่อรับเครื่องไทยทาน  เครื่องกองฮดจากผู้มีจิตศรัทธาก็เป็นอันเสร็จพิธี  ซึ่งพระภิกษุผู้ได้รับการฮดสรงก็จะมีคำเรียกที่แตกต่างกันไปตามจำนวนครั้งที่สรง  เช่น  ยาซา  ยาคู  ตามลำดับ

                      ผลการวิเคราะห์ความเชื่อ ประโยชน์และคุณค่าของประเพณีฮดสรง  ชาวตำบลป่าสังข์  ด้านความเชื่อยังคงเชื่อและปฏิบัติสืบต่อกันมาจากอดีตจนถึงปัจจุบัน  ความเชื่อในเครื่องประกอบฮดสรง  เช่น  รางฮด  ทำด้วยไม้เป็นรูปพระยานาค  สำหรับเทน้ำอบน้ำหอมให้น้ำรดพระรูปเข้าพิธีฮดสรงเพื่อความร่มเย็น  หลาบเงิน – หลาบคำ ใช้จารชื่อพระรูปที่ได้รับการฮดสรง  แทนการบูชาด้วยวัตถุมีค่า  หินศิลาอาสน์  สำหรับนั่งขณะประกอบพิธี  เป็นสัญลักษณ์แทนความหนักแน่นมั่นคงในพระธรรมวินัย  ไม้เท้าสำหรับประธานสงฆ์นำทางผู้ได้รับการฮดสรง  การลั่นฆ้อง  ถ้าเสียงดังแสดงว่ากิตติศัพท์โด่งดัง  ส่วนการสรงน้ำอบน้ำหอมนั้น  ใช้เป็นสิ่งชำระกายให้สะอาดก่อนเปลี่ยนผ้าไตรจีวรใหม่  ด้านประโยชน์และคุณค่า  ช่วยในการจรรโลงพระพุทธศาสนา  ทำให้ท่านมีกำลังใจในการประกาศพระพุทธศาสนา  อีกส่วนหนึ่งก็เป็นการทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาด้วย  ประเพณีฮดสรงยังช่วยในการสืบสานประเพณีวัฒนธรรมที่ดีงามของบรรพบุรุษที่ได้ปฏิบัติตามกันมา  ทั้งนี้ประเพณีฮดสรงยังมีคุณค่าต่อสังคม  และจิตใจของชาวตำบลป่าสังข์  เพราะทำให้พระภิกษุสามเณรของชาวบ้านที่ได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นที่เลื่อมใสของชาวบ้าน  และเป็นที่น่านับถือของประชาชนทั่วไป

ดาวน์โหลด