· ต่างชาติที่นำพระพุทธศาสนาเข้าไปในอเมริกาในยุคเริ่มต้นก็คือ จีน(พวกพ่อค้าและผู้อพยพเข้าไปในแคลิฟอร์เนีย)และญี่ปุ่น นิกายที่เข้าไปในยุคแรก คือ ชิน(สุขาวดี) และเซน พ.ศ.๒๔๔๐ (๑๐ ปีหลังจากจัดประชุมสภาศาสนาแห่งโลก) ไดเซ็ต ไตตาโร่ ซูซูกิซึ่งในขณะนั้นอายุเพียง ๒๗ ปี ได้เดินทางไปอเมริกา พร้อมกับนำพระพุทธศาสนานิกายเซนแบบญี่ปุ่นเข้าไปเผยแผ่ โดยไปทำงานเป็นผู้ช่วยของพอล คารุส ที่รัฐอิลลินอยส์ เป็นผลทำให้พระพุทธศาสนานิกายเซนรุ่งเรืองอย่างมากใน พ.ศ.๒๔๙๓(๕๓ ปีหลังจากที่ท่านซูซูกิเข้าไป)

๑. พระพุทธศาสนาแบบที่ศาสนิกเปลี่ยนจากศาสนาอื่นมานับถือ(Convert Buddhism) อาจหันมานับถือเพราะสนใจเอง หรือภาวะจำเป็นบางอย่าง เช่น ภรรยาเป็นชาวพุทธ สามีเป็นชาวคริสต์ สามีหันมานับถือพระพุทธศาสนาตามภรรยา

๒. พระพุทธศาสนาของคนอพยพ (Immigrant Buddhism) หรือพระพุทธศาสนาแบบชาติพันธุ์(Ethnic Buddhism)

· เจน นัตเตียร์กล่าวไว้ในหนังสือ(บทความ)เรื่อง “Issues in American Buddhism” ว่า โดยภาพรวม พระพุทธศาสนาในอเมริกาแบ่งเป็น ๓ กลุ่ม คือ

๑. พระพุทธศาสนาแบบนำเข้า(Import Buddhism) หรือพระพุทธศาสนาชั้นนำ (Elite Buddhism) พวกกลุ่มคนชั้นกลางส่วนมากเป็นพวกยุโรป-อเมริกา ซึ่งสนใจปฏิบัติกรรมฐาน มีเวลาและเงินพอที่จะซื้อหนังสืออ่าน หาเวลาไปปฏิบัติกรรมฐานในศูนย์ต่าง ๆ และฟังการบรรยายเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา

๒. พระพุทธศาสนาแบบส่งออก(Export Buddhism) หรือพระพุทธศาสนาแบบเปลี่ยนศรัทธา(Evangelical Buddhism) โดยเฉพาะกลุ่มที่นับถือนิกายโซกะงักไก อาจเป็นพระพุทธศาสนาแบบที่ประเทศในเอเชียทั้งหลายที่นับถือพระพุทธศาสนา จัดส่งพระธรรมทูตหรือไปจัดสร้างวัดในอเมริกา หรืออาจเป็นชาวอเมริกาเองนั่นแหละไปอยู่ในประเทศอื่น หันมานับถือพระพุทธศาสนาแล้วนำกลับไปเผยแผ่ในอเมริกา พระพุทธศาสนาแบบนี้ไม่ได้เข้ามาในอเมริกาเพราะความประสงค์ของชาวอเมริกัน แต่เป็นความประสงค์ของคนกลุ่มอื่น

๓. พระพุทธศาสนาของผู้อพยพ(Baggage Buddhism) หรือพระพุทธศาสนาแบบชาติพันธุ์(Ethnic Buddhism) พระพุทธศาสนาแบบนี้เข้ามาสู่อเมริกาในฐานะเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมของผู้อพยพ

กลุ่มนิกายแห่งพระพุทธศาสนา

Zen Mountain Monastery, the Buddhist Peace Fellowship, Sooka Gakkai International-USA, the Buddhist Churches of America, His Lai Temple, the Insight Meditation Society, Spirit Rock Meditation Center, and Shambhala International.

· ชาร์ลส์ เอส.เพรบิชไม่ได้กล่าวถึงพระพุทธศาสนาที่ถือปฏิบัติอยู่ในกลุ่มคนไทย สร้างวัดไทยในลอสแองเจลิส เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๖ ปัจจุบันสถิติของกรมการศาสนาบอกว่า มี ๑๐๓ วัด มีพระภิกษุ ๖๐๓ รูป ประเด็นที่น่าสนใจก็คือว่า พระพุทธศาสนาแบบไทยในอเมริกามีนโยบายและทิศทางอย่างไร จะอยู่ในกลุ่มไหน หรือเป็นแบบไร้ทิศทาง ?

สภาพของพระพุทธศาสนาเถรวาท

๑. พระพุทธศาสนาแบบอนุรักษ์นิยมของผู้อพยพ (More Conservative in Immigrant Communities)

๓. พระพุทธศาสนาแบบวัดของกลุ่มพระภิกษุหรือคฤหัสถ์ที่เน้นนโยบายเชิงวิชาการ(Monastic-led)

กระแสของพระพุทธศาสนาในอเมริกาปัจจุบัน

๒. ความรับผิดชอบต่อสังคม (Social Engagement) กระแสนี้เริ่มก่อตัวขึ้นประมาณ พ.ศ.๒๕๐๓ ซึ่งอาจแบ่งเป็น ๒ รูปแบบตามความเชื่อ คือ

๒.๑ กลุ่มที่เชื่อมั่นในพลานุภาพศักดิ์สิทธิ์ จึงพัฒนาตนแล้วกระจายศักยภาพของตนออกไป(Mindfulness-Based Engagement)

๒.๒ กลุ่มที่ไม่เชื่ออย่างนั้น แต่เชื่อพลังเห็นแล้วทำ(Seeing then Acting) จึงให้บริการแก่สังคมโดยตรง (Social-Based Engagement)

คำสำคัญที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนาในอเมริกา

พวกนักเลงพอได้ยินข่าวว่า อัฑฒกาสีจะเดินทางไปกรุงสาวัตถี ดักซุ่มอยู่ในระหว่างทาง นางทราบว่ามีนักเลงดักคอยประทุษร้ายอยู่ในระหว่าง จึงส่งข่าวไปกราบทูลพระพุทธเจ้าซึ่งประทับอยู่ที่กรุงสาวัตถี พระพุทธองค์ทรงอนุญาตให้จัดอุปสมบทโดยทูต

วิธีการก็คือ ให้ภิกษุณีรูปหนึ่งซึ่งอยู่ที่กรุงสาวัตถี ทำหน้าที่เป็นทูต(เป็นตัวแทน) เข้าไปหาภิกษุสงฆ์ บอกให้ภิกษุสงฆ์ทราบถึงเหตุที่ภิกษุณีผู้นั้นมาด้วยตัวเองไม่ได้ ขอให้ภิกษุสงฆ์อนุเคราะห์อุปสมบทให้เธอด้วย และกระบวนการอุปสมบทต้องเป็นแบบญัตติจตุตถกรรม

ในปัจจุบัน มีแนวโน้มว่าจะนำวิธีการนี้มาใช้ในการอุปสมบทกุลบุตรที่ต่างเมืองกัน และแม้แต่การรื้อฟื้นองค์กรภิกษุณีก็พยายามประยุกต์ใช้วิธีการนี้

· Lay Sangha สังฆะแห่งคฤหัสถ์ ชาวอเมริกันที่หันมานับถือพระพุทธศาสนา กำลังช่วยกันเผยแพร่แนวคิดเกี่ยวกับ “สังฆะ” และถือว่า “สังฆะ” ในอเมริกันต้องเป็น “สังฆะแห่งคฤหัสถ์” สาเหตุก็คือ มีคนแปลความหมายของคำว่า “สังฆะ” ให้ฟังและไม่อธิบายให้ครบกระบวนความ โดยบอกแต่เพียงว่า “สังฆะ” แปลว่า หมู่ ซึ่งทำให้เกิดความเข้าใจผิดว่า เมื่อมาอยู่รวมกันเป็นก็สามารถเป็น “สังฆะ” ได้

อีกสาเหตุหนึ่งที่สำคัญไม่น้อยก็คือ ชาวอเมริกันที่เผยแพร่แนวคิด “สังฆะแห่งคฤหัสถ์” นี้ นับถือพระพุทธศาสนานิกายเซนแบบญี่ปุ่น และพระสงฆ์เซนแต่งงานมีครอบครัวได้ วิถีชีวิตหลายส่วนเหมือนคฤหัสถ์ ชาวพุทธอเมริกันจึงคิดว่า “พวกเขามีสถานะไม่แตกต่างจากพระสงฆ์แห่งนิกายเซน”

ชาวพุทธอเมริกันไม่ทราบว่า เซนในญี่ปุ่นมาจากจีน และเซนจากจีนมาจากอินเดีย ซึ่งพระภิกษุในนิกายเซนก็ต้องถือปฏิบัติตามพระธรรมวินัย มีครอบครัวไม่ได้ พระภิกษุแห่งนิกายเซนในญี่ปุ่นในเบื้องต้นก็ไม่ได้แต่งงาน แต่ประมาณ พ.ศ.๒๔๑๑ รัฐบาลญี่ปุ่นปิดวัด ไม่ให้พระภิกษุอยู่ และบังคับให้ใช้ชีวิตเป็นคฤหัสถ์

· ศาสนาที่มีศาสนิกมากเป็นอันดับ ๑ คือ คริสต์ศาสนา จำนวน ๒,๐๐๐,๐๐๐,๐๐๐ คน (สองพันล้านคน) อันดับ ๒ คือ อิสลาม จำนวน ๑,๒๐๐,๐๐๐,๐๐๐ คน (หนึ่งพันสองร้อยล้านคน) อันดับ ๓ คือ ฮินดู จำนวน ๙๐๐,๐๐๐,๐๐๐ คน (เก้าร้อยล้านคน) อันดับ ๔ คือ ศาสนาแนวนีโอ จำนวน ๙๐๐,๐๐๐,๐๐๐ คน (เก้าร้อยล้านคน)

· เฉพาะในพระพุทธศาสนาเอง จำนวนศาสนิกของแต่ละนิกาย คือ มหายาน จำนวน ๑๘๕,๐๐๐,๐๐๐ คน (หนึ่งร้อยแปดสิบห้าล้านคน) เถรวาท จำนวน ๑๒๔,๐๐๐,๐๐๐ คน (หนึ่งร้อยยี่สิบสี่ล้านคน) วัชรยาน(ทิเบต) จำนวน ๒๐,๐๐๐,๐๐๐ คน (ยี่สิบล้านคน)

วัดแห่งพระพุทธศาสนากับศาลเจ้าแห่งชินโตกำลังต่อสู้กันในระดับหนึ่ง โดยเฉพาะเรื่องการหารายได้ ข้อแตกต่างก็คือว่า วัดกำหนดค่าใช้จ่ายสำหรับสุสานค่อนข้างจะตายตัวมากกว่าศาลเจ้าแห่งชินโต ใน พ.ศ.๒๕๔๓ มีการสำรวจกลุ่มตัวอย่าง พบว่า ๗๖.๖ เปอร์เซ็นต์ไม่นับถือศาสนาใดศาสนาหนึ่งโดยเฉพาะ

· ปัจจุบัน ทั้งพุทธและชินโตมีคู่แข่งเพิ่มขึ้นมาอีก คือ คริสต์ศาสนา มีชาวญี่ปุ่นจำนวนมากนิยมแต่งงานแบบคริสต์(Christian Styled Wedding) มีการสำรวจกลุ่มตัวอย่าง ๔๐๐ กลุ่มตัวอย่างที่แต่งงาน ๗๐.๒ เปอร์เซ็นต์บอกว่า “จัดงานแต่งงานแบบคริสต์” ๑๗.๘ เปอร์เซ็นต์แต่งแบบพิธีชินโต ๑๑.๑ เปอร์เซ็นต์ไม่ได้จัดพิธีทางศาสนา และไม่มีใครจัดงานแต่งงานในวัดแห่งพระพุทธศาสนาเลย ถามว่า “เกิดอะไรขึ้นในสังคมญี่ปุ่น ?” ชาวคริสต์ในญี่ปุ่นมีประมาณ ๐.๘ เปอร์เซ็นต์ โบสถ์คริสต์มีเพียง ๖,๕๐๐ แห่ง ศาลเจ้าชินโตมี ๘๐,๐๐๐ แห่ง และวัดแห่งพระพุทธศาสนามี ๗๕,๐๐๐ แห่ง(พ.ศ.๒๕๔๑)

๑. การค้นพบใหม่ (Re-Discovery)

หลักการที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนาระดับพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา และอนุฎีกา ตรงกับหลักพระพุทธศาสนาดั้งเดิม(Early Buddhism)ทั้งหมดหรือไม่ นักเขียนคัมภีร์ในยุคพระเจ้าอโศกมหาราชหรือในยุคพระเจ้ากนิษกมหาราช อยู่ในสภาพสังคมอย่างไร มีแรงบันดาลอะไรในการเขียนคัมภีร์

นี่คืออะไร

มหาสระทั้ง ๗ คือ สระอโนดาด สระกัณณมุณฑ์ สระรถการ สระกุณาละ สระมันทากินี สระสีหปปาตะ ตั้งอยู่ในป่าหิมพานต์ คืออะไร ? มีอยู่จริงหรือไม่ ?

สระอโนดาด แวดล้อมด้วยภูเขา ทั้ง ๕ คือ ภูเขาสุทัสสนะ จิตระ กาฬะ คันธมาทน์ และไกรลาส คืออะไร ? มีอยู่จริงหรือไม่ ? ข้อความในวิมานวัตถุบอกว่า “สระอโนดาด มีน้ำนเยือกเย็น มีดอกอุบลน่ารื่นรมย์ อยู่ในป่าหิมพานต์”

แนวทางการตีความเทพนิยายแบบใหม่น่าจะอยู่ในลักษณะ (๑)ทำให้เป็นรูปธรรม (๒)ทำให้ทันสมัย (๓)ทำให้สอดคล้องกับสภาพสังคม (๔)ทำให้เป็นระบบ

๓. ศาสนาแห่งวิทยาศาสตร์ (Scientific Religion)

การวิจัยและนำเสนอสาระแห่งทฤษฎีนิยาม ๕ เช่น กรรมในฐานะเป็นกฎธรรมชาติ (กรรมนิยาม) จุดประนีประนอมกันระหว่างศรัทธากับปัญญา จุดที่ศรัธทากับปัญญาทำงานร่วมกันได้ ท้ายที่สุดแล้วพระพุทธศาสนาสามารถตอบคำถามทางวิทยาศาสตร์ทั้งหมดหรือไม่

๔. เรื่องจริงสำคัญกว่าทฤษฎี

๕. เอาใจใส่ต่องานสังคม (Engage in Social Works)

ในประเทศไทยเขตภาคเหนือ การตั้งศูนย์เด็กก่อนเกณฑ์ในวัดเป็นที่นิยมมาก กลุ่มแสงธรรมนำโดยพระอาจารย์สมัย จินตโฆสโก วัดบางไส้ไก่ พระพิศาลธรรมพาที วัดสวนแก้ว เป็นต้น รูปแบบจริยธรรมมี ๔ ประการ คือ (๑)จริยธรรมแห่งวินัย (๒)จริยธรรมแห่งศีลธรรม (๓)จริยธรรมปรัตถนิยม (๔)จริยธรรมเชิดชูสังคม จริยธรรมที่เกื้อเฟื้อแก่พหูชนมากที่สุดก็คือจริยธรรมแบบที่ ๔

๖. ปรัชญาสังคม ปรัชญาแห่งความเสมอภาค

(Democracy in Buddhist Society, Democratic Society in Buddhism)

พิธีกรรมที่เป็นทางการของพระสงฆ์ ๔ ประการ คือ อปโลกนกรรม ญัตติกรรม ญัตติทุติยกรรม ญัตติจตุตถกรรม กรรม ๓ ประการหลังถือเป็นต้นแบบแห่งประชาธิปไตยแบบหล่อหลอมสังคม มติในเรื่องใด ๆ ต้องเป็นเอกฉันท์

เรื่องสำคัญเกี่ยวกับพระศาสนา หรือส่วนบุคคล เช่น ความเห็นไม่ตรงกับว่า “นี้เป็นธรรม นี้เป็นอธรรม นี้เป็นวินัย นี้มิใช่วินัย” ต้องมีโจทก์มีจำเลย เรื่องอย่างนี้ใช้วิธี “สัมมุขาวินัย” คือพร้อมหน้าสงฆ์ บุคคล วัตถุ และธรรม

เรื่องเกี่ยวกับการนินทาว่าร้ายคนดีศรีสังคม เพื่อปกป้องพระอรหันต์หรือคนดีของสังคมอย่างนี้ ใช้วิธี “สติวินัย” คือ สงฆ์รับประกันความบริสุทธิ์ให้

เรื่องเกี่ยวกับคนที่อาจวิกลจริตไปชั่วขณะ หรือทำผิดไปเพราะอารมณ์ชั่ววูบ การปกป้องคนเช่นนี้ ใช้วิธี “อมูฬหวินัย” คือ รับประกันความบริสุทธิ์ให้

การตัดสินลงโทษตามคำรับสารภาพ ใช้วิธี “ปฏิญญาตกรณะ”

เรื่องการทะเลาะวิวาท นินทาว่าร้ายกัน หรือความเห็นลงรอยกันที่ไม่เกี่ยวกับพระธรรมวินัย ใช้วิธี “เยภุยยสิกา” คือ ลงคะแนนตัดสินเอาตามเสียงข้างมาก

การลงโทษแก่ผู้ทำผิด ใช้วิธี “ตัสสปาปิยสิกา”

เรื่องความขัดแย้งระหว่างกลุ่ม ที่ไม่เกี่ยวกับพระธรรมวินัย แต่เป็นการแข่งดีกันระหว่างกลุ่ม หรือเรื่องความเชื่อถือที่ไม่ตรงกัน มีศรัทธาในบางเรื่องไม่เสมอกัน ใช้วิธี “ติณวัตถารกวินัย” คือ ประนีประนอมกัน

๙. สติปัฏฐานแห่งพระพุทธศาสนา (Buddhist Mindfulness)

๒. ชาตินิยมแห่งพระพุทธศาสนา (Buddhist Nationalism)

อย่างไรก็ตาม กระแสชาตินิยมแห่งพระพุทธศาสนาได้เริ่มขึ้นแล้วในประเทศไทย เมื่อมีการชุมนุมของพระสงฆ์และคฤหัสถ์จำนวนมาก เรียกร้องให้ตั้งกระทรวงพระพุทธศาสนาและวัฒนธรรมไทย เรียกร้องให้บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญว่า “พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำชาติไทย”

รูปแบบการศึกษาพระธรรมวินัยมีจุดเด่นจุดด้อยตรงไหน ที่ควรจะแก้ไขและเสริมให้เข้มแข็งยิ่งขึ้น ระบบสมณศักดิ์ยังเข้มแข็งดีหรือไม่ ? คุณค่า(หรือมูลค่า)ของพระพุทธศาสนากระแสหลักสูงส่ง เป็นที่ยอมรับโดยทั่วกัน แต่ก็เป็นคุณค่าปฐมภูมิ ถามว่า “คุณค่าอย่างนี้เกื้อกูลแก่ประชาชนส่วนใหญ่หรือไม่ ?” ถามต่อไปอีกว่า “คุณค่าระดับทุติยภูมิอยู่ที่ไหน ? อะไรคือคุณค่าระดับทุติยภูมิ ?” คุณค่าระดับทุติยภูมิก็อยู่ที่คุณค่าระดับปฐมภูมินั่นแหละ แต่ถูกประยุกต์หรือถูกนำมาใช้เพื่อประโยชน์เกื้อกูลแก่พหูชน

ในความรู้สึกของคนไทย อุโบสถหรือพระอุโบสถศักดิ์สิทธิ์หรือไม่ ? พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์หรือไม่ ? พระเถระ พระมหาเถระ พระสุปฏิบัติที่มีคนเคารพนับถือมาก เป็นพระที่ทรงคุณค่าหรือไม่ ? คำตอบก็คือ “ศักดิ์สิทธิ์ ทรงคุณค่า” นี่คือคุณค่าระดับปฐมภูมิ ถามว่า “คุณค่าระดับทุติยภูมิอยู่ที่ไหน ?”

พระพุทธเจ้าหลังจำพรรษาในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เสด็จลงมาโลกมนุษย์ เกิดประเพณีตักบาตรเทโวโรหณะ เป็นประเพณีที่ถือปฏิบัติแพร่หลาย นี่คือคุณค่าระดับทุติยภูมิ บั้งไฟพญานาคก็อยู่ในทิศทางเดียวกัน

๔. ย้อนกลับไปหารากฐานดั้งเดิมของพระพุทธศาสนา

วิถีชีวิตแบบฤาษีและเรียบง่าย อาศัยปัจจัย ๔ คือ เครื่องนุ่งห่ม อาหาร ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค สิ่งที่หล่อเลี้ยงรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณที่จำเป็นจริง ๆ คืออะไรบ้าง ?

ชุมชนสันติอโศกดำเนินชีวิตกิจกรรม โดยตีความหมายคัมภีร์ใหม่อย่างอิสระ ยึดรูปแบบที่ใกล้เคียงชีวิตกิจกรรมแห่งพุทธบริษัทในสมัยพุทธกาลมากที่สุด วัฒนธรรมแห่งพระพุทธศาสนาแบบเดิมในสังคมนั้นอิงอาศัยกฎหมายบ้านเมืองมากเกินไป นับแต่สมัยรัชกาลที่ ๑ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์เป็นต้นมาถึงปัจจุบัน กฎหมายสำหรับพระสงฆ์ มี ๔ ฉบับหลัก คือ

กฎหมายพระสงฆ์ สมัยรัชกาลที่ ๑ พ.ศ.๒๔๓๙ มี ๑๐ ข้อ

พระราชบัญญัติลักษณะปกครองคณะสงฆ์ ร.ศ.๑๒๑ สมัยรัชกาลที่ ๕ พ.ศ.๒๔๔๕ มี ๔๕ มาตรา

พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พุทธศักราช ๒๔๘๔ สมัยรัชกาลที่ ๘ มี ๖๐ มาตรา

พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. ๒๕๐๕ สมัยรัชกาลที่ ๙ มี ๔๖ มาตรา

พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕ มี ๔๖ มาตรา

กฎมหาเถรสมาคม ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๐๖ จนถึง พ.ศ. ๒๕๔๑ มี ๒๔ ฉบับ มีระเบียบมหาเถรสมาคมอีกจำนวนมาก ไม่นับรวมกฎกระทรวงในส่วนที่เกี่ยวกับกิจการคณะสงฆ์ไทย จึงเป็นที่สงสัยว่า “องค์กรสงฆ์ในประเทศไทยปัจจุบัน อิงกฎหมายหรือพระธรรมวินัย ?” ชุมชนสันติอโศกหรือชุมชนอื่นใดที่มีแนวทางคล้ายกัน ล้วนตั้งข้อสงสัยในประเด็นนี้ทั้งนั้น

๕. เปลี่ยนวัฒนธรรมแห่งอรัญญวาสีใหม่

อรัญญวาสีไม่ใช่เรื่องของพระภิกษุสงฆ์เท่านั้น ชาวบ้านทั่วไปก็ต้องบำเพ็ญตนเป็นอรัญญวาสีด้วย คนกับป่าต้องอยู่ด้วยกัน

๘. รูปแบบใหม่แห่งลัทธิสังคหพระพุทธศาสนา

ติท นัท ฮันบอกว่า “รูปแบบต่างของพระพุทธศาสนาต้องเปลี่ยน เพื่อว่าสาระแห่งพระพุทธศาสนาจะได้คงอยู่ สาระที่ว่านี้ประกอบด้วยหลักการที่มีชีวิต(พลวัต)ที่ไม่สามารถมีสูตรเฉพาะได้”

๙. เล่าเทพนิยายแห่งพระพุทธศาสนารูปแบบใหม่

๑๐. สตรีนิยมแห่งพระพุทธศาสนา

พระพุทธเจ้ามีพุทธประสงค์อยู่แล้วที่จะให้สตรีบวชเป็นพระ พุทธบริษัท ๔ คือ ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก และอุบาสิกาเป็นองค์ประกอบจำเป็นในพระพุทธศาสนา วิเคราะห์และวิจัยสาระแห่งพระพุทธพจน์ที่ว่า

“อย่าเลย โคตมี เธออย่าชอบการที่มาตุคามได้ออกบวชจากเรือนบวชเป็นบรรพชิตในธรรมวินัยที่ตถาคตประกาศไว้เลย”

วิเคราะห์และวิจัยสาระแห่งพระพุทธพจน์ที่ว่า “พระพุทธศาสนาที่มีนักบวชหญิงจะตั้งอยู่ได้ไม่นาน เหมือนเรือนที่มีชายน้อยสตรีมาก ย่อมถูกปล้นได้ง่าย”

“พระพุทธศาสนาที่มีนักบวชหญิงจะตั้งอยู่ได้ไม่นาน เหมือนนาข้าวสาลีที่ถูกหนอนขยอกลง ย่อมตั้งอยู่ได้ไม่นาน”

“พระพุทธศาสนาที่มีนักบวชหญิงจะตั้งอยู่ได้ไม่นาน เหมือนไร่อ้อยที่ถูกเพลี้ยลง ย่อมตั้งอยู่ได้ไม่นาน”

ในกลุ่มสตรีนิยมนี้ รวมเอากระแสแห่งพระพุทธศาสนาแห่งความเสมอภาค(Buddhism of Equality)ไว้ทั้งหมด เช่น พระพุทธศาสนาแห่งคฤหัสถ์(Lay-Oriented) และพระพุทธศาสนาแห่งความเสมอภาคทางเพศ(Gender Equal) รวมทั้งความเป็นประชาธิปไตยในพระพุทธศาสนา เป็นแนวโน้มแห่งโลกอนาคต

กระแสลัทธิหลังยุคโครงสร้างนิยมหรือหลังยุคใหม่ (Poststructuralism, or Postmodernism) เข้ามามีบทบาทในกลุ่มคนที่อ่านคัมภีร์แล้วมีความเห็นไม่ตรงกัน คำตอบต่อปัญหาหนึ่งอาจมีมากกว่าหนึ่ง ศาสตร์แห่งการตีความ(Hermeneutics)ก็เข้ามามีบทบาทในเรื่องนี้

กระแสนี้ในเบื้องต้นไม่เชื่อข้อความในคัมภีร์เสียทั้งหมด หรือไม่เชื่อปรากฏการณ์เสียทั้งหมด แต่เชื่อในกฎแห่งเหตุผล ผลิตผลทั้งหมดมีองค์ประกอบอื่นบางอย่างที่เหนือขึ้นไปสร้างขึ้นมา “ในความไม่เชื่อของหลังนวนิยม กลับมีความเชื่ออีกอย่างหนึ่งที่แฝงเร้นอยู่” นั่นคือ “ไม่เชื่อว่ามีแค่นี้ แต่ต้องมีมากกว่านี้” แต่บทสรุปต้องเป็นเรื่องเฉพาะตัว ผู้นั้นต้องค้นพบด้วยตัวเองจริง ๆ

๑๒. พระพุทธศาสนาแห่งชุมชนและสำนึกทางสังคม

พ.ศ. ๒๔๙๙ ดร.พิมราว อัมเบดการ์รวมกลุ่มคนวรรณะต่ำ ให้ความช่วยเหลือกันตามฐานะ ต่อมา ร่วมกับพวกคนวรรณะต่ำประมาณ ๔๐๐,๐๐๐ คน ประกาศตัวเป็นชาวพุทธใหม่ ที่นาคปูร์ อินเดีย

ท่านอื่น ๆ เช่น ติท นัท ฮัน ตั้งกลุ่มศาสนาเพื่อสังคมในเวียดนาม เป็นสาเหตุให้ต้องอพยพลี้ภัยไปอยู่ในฝรั่งเศส ที่ “Plum Village (หมู่บ้านลูกเกด)” เบอร์นี่ กร๊าซแมน หรือโจแอนน่า แมคซี่ เป็นต้น ท่านเหล่านี้ล้วนแต่ดำเนินกิจกรรมพระพุทธศาสนาเพื่อสังคม

**********