"ปัญหาสวนสันติธรรม"  เป็นประเด็นที่หลายท่านเคยตั้งข้อสังเกต หรือกำลังตั้งคำถามว่าว่า เกิดอะไรขึ้น มีแง่มุมต่างๆ อย่างไร และทางออกควรจะเป็นอย่างไร   เนื้อหาที่จะนำเสนอต่อไปนี้ เป็นประเด็นที่ผู้เขียนได้นำเสนอความเห็นในรายการ "ตอบโจทย์" เมื่อวันที่ ๑๗ กันยายน ๒๕๕๓  พร้อมกับโฆษกของสภาทนายความและ ดร.เทิดศักดิ์  ในขณะเดียวกัน วัตถุประสงค์หลักของการนำมาเสนอก็เพื่อ "ให้พุทธศาสนิกชน และผู้ที่เกี่ยวข้องโดยตรง และโดยอ้อมได้มองเห็นข้อมูลต่างๆ อย่างรอบด้าน" และในฐานะที่เป็นพุทธศาสนิกชนที่มี "พระพุทธเจ้าเป็นพ่อ" หรือ "ต้นธารแห่งธรรม" จะได้ตระหนักรู้ เข้าใจ และมีท่าทีที่ถูกต้องและเหมาะสมต่อสถานการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้น

 

      การดำเนินการต่อเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นกับ "กรณีสวนสันติธรรม" นั้น สาระสำคัญคือการ "แยกแยะคดีโลก และคดีธรรม" ให้ชัดเจน  ในประเด็นที่เกี่ยวกับ "คดีธรรม" นั้น ตามข้อกล่าวหา "อาจจะ" พาดพิง หรือกระทบทั้ง "ธรรม และวินัย" ฉะนั้น ประเด็นใดกระทบธรรมควรใช้ธรรมเข้าไปตรวจสอบว่า แนวทางการสอน การเผยแผ่และตีความสอดรับกับธรรมหรือไม่ หากประเด็นใด ถูกตั้งคำถามเกี่ยวกับเรื่อง "วินัย" จำเป็นที่จะต้องนำหลักวินัยไปเป็นเครื่องมือในการสอบทาน และหาทางออกในประเด็นดังกล่าว

      ยิ่งกว่านี้ ประเด็นที่เกี่ยวข้องกับคดีธรรม และวินัยโดยตรง  สมควรให้พระสงฆ์เข้าไปดำเนินการตรวจสอบโดยตรง เพราะคดี หรือ "อธิกรณ์" นี้ เป็นคดีที่ "ฆราวาสโจทพระภิกษุ"  ฉะนั้น จำเป็นต้องให้พระภิกษุผู้ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นคณะกรรมการ ได้ดำเนินการตรวจสอบประเด็นข้อกล่าวหาทั้งหมด พร้อมทั้งเอกสาร พยานบุคคล และวัตถุต่างๆ ที่เกี่ยวข้องให้สอดรับกับพระธรรมและวินัย โดยใช้หลักอธิกรณสมถะเข้าไปดำเนินการจัดการความขัดแย้ง

      อย่างไรก็ดี ในกรณีนี้ ได้มีการกล่าวหาในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับ "คดีโลก" ด้วย ซึ่งประเด็นนี้มีความจำเป็นที่หน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการบังคับใช้กฏหมาย ควรเข้าไปดำเนินการสืบสวน และสอบสวนเพื่อเสาะแสวงหาข้อเท็จจริงในประเด็นต่างๆ   ซึ่งข้อเท็จจริงที่จะเกิดขึ้นจะนำไปสู่การวางบทบาท และท่าทีของฝ่ายต่างๆ ที่เกี่ยวข้องต่อไป แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ คุณค่าที่จะเกิดขึ้นแก่ "พระพุทธศาสนา"  โดยภาพรวม เพราะจะทำให้ศรัทธาที่มี่ต่อพระพุทธศาสนาทั้งในแง่ของพระพุทธเจ้า ศาสนธรรม ศาสนบุคคล และศาสนพิธีของพุทธศาสนิกชนที่มีศรัทธายังไม่มั่นคง และง่อนแง่นมีความมั่นคงมากยิ่งขึ้น

       ถึงกระนั้น เมื่อกล่าวถึงการตรวจสอบจะพบว่า การตรวจสอบเป็นเรื่องที่ดี แต่ต้องดูท่าทีของการตรวจสอบ  โดยให้ความเป็นธรรมแก่คู่กรณีทั้งสองฝ่าย  สาระของการตรวจสอบนั้นหากดำเนินการบนพื้นฐานของการเสาะแสวงหาข้อเท็จจริง โดยไม่ใช้อารมณ์เข้ามาเกี่ยวข้องย่อมจักเป็นบุญ และเกิดคุณูปการต่อพระพุทธศาสนาในวงกว้างเป็นอย่างมาก  แต่พอดึงเข้ามาหาเรื่องของการตรวจสอบหลักคำสอน และการปฏิบัติของครูบาอาจารย์ ถ้าเราเชื่อตามหลักของกาลามสูตร  การดำเนินการดังกล่าวนับได้ว่าเป็นไปได้ในทางปฏิบัติที่พุทธศาสนิกชนจะสามารถตั้งข้อสังเกต และตั้งคำถาม อย่างไรก็ดี  หัวใจสำคัญของการดำเนินการดังกล่าว คือ "เจตนาของการตั้งข้อสังเกตนั้นควรยืนอยู่บนฐานของความเคารพ ยกย่อง และให้เกียรติซึ่งกันและกัน" มิฉะนั้นแล้ว แทนที่เราจะได้ "ปัญญา" จากการตรวจสอบตาม เราอาจจะได้ "ปัญหา" อื่นๆ มาทดแทน
 
      ประเด็นสำคัญอีกประการหนึ่งที่เราจะต้องระมัดระวัง และใส่ใจคือ "อารมณ์เป็นเรื่องของศรัทธา ปัญญาเป็นเรื่องของเหตุผล" จะเห็นว่า เมื่อใดก็ตามที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสหลักการที่ว่าด้วย "ศรัทธา"  หลักธรรมคู่แฝดที่จะต้องมี และพัฒนาคือ "ปัญญา"  ฉะนั้น ในสถานการณ์ของความขัดแย้ง หรือเห็นต่าง จำเป็นอย่างยิ่งที่เราต้อง "แยกอารมณ์ออกจากคน แยกคนออกจากปัญหา และแยกปัญหาออกจากการแก้ไข"  แนวทางของการแยกแยะ (วิภัชวาท) เช่นนี้ จะส่งผลดีต่อการ "ผ่าทางตัน" ให้แก่คู่กรณีที่กำลังเผชิญหน้ากับความขัดแย้ง

      เมื่อใดก็ตามเราประสบกับความตีบตันทางความคิด และอยากจะทราบว่า เรากำลังเป็นพุทธแท้ หรือพุทธเทียม" นั้น ได้โปรดตามดู ตามรู้ และตามเห็นจิตของเราว่า "ในขณะที่เรากำลังเผชิญกับอารมณ์ต่างๆ ที่เข้ามากระทบใจของเรานั้น เรากำลัง 'รู้ ตื่น และเบิกบานบนสายธารแห่งพุทธธรรมหรือไม่"

      ในขณะเดียวกัน หากเรากำลังเกิดความสับสน สงสัย ท้อแท้ และกำลังสิ้นหวัง ขอได้โปรดหันกลับไปพิเคราะห์ธรรมที่แก่น และแกนที่แท้จริงของพระพุทธศาสนาให้เข้าใจอย่างถ่องแท้ และรอบด้าน  เมื่อนั้น เราจะประจักษ์ชัดว่า "ความสุขนั้นไซร์ อยู่ใกล้แค่ใจเรา"

     
     ดูเนื้อหาการให้สัมภาษณ์เกี่ยวกับปัญหาและทางออกโดยละเอียดใน

     ๑. คลิบไฟล์ภาพและเสียงการให้สัมภาษณ์ทางไทยพีบีเอส  ดูใน
http://www.thaipbs.or.th/s1000_obj/front_page/page/1058.html?content_id=272487&content_detail_id=743514&content_category_id=712
 
      ๒. คลิบที่ตัดต่อ และใส่ไว้ใน Youtube ซึ่งเป็นไฟล์งานของผู้เขียน
 
          ๒.๑ ศาสนากับปัญหาสวนสันติธรรม ตอนที่ ๑ http://www.youtube.com/hansa1536#p/a/u/0/Bj4dozzq76w
          ๒.๒ ศาสนากับปัญหาสวนสันติธรรม ตอนที่ ๒ http://www.youtube.com/hansa1536#p/a/u/1/zfbckZIiyEI
          ๒.๓ ศาสนากับปัญหาสวนสันติธรรม ตอนที่ ๓ http://www.youtube.com/hansa1536#p/a/u/2/el3q1sIx2xs